G: Ü: İletişim Fakültesi Yayınları, 2007
TÜRKİYE’DE GAZETECİLİK VE BİLİM İLETİŞİMİ
YAPISAL ÖZELLİKLER
SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
İrfan
Erdoğan
GİRİŞ
ARAŞTIRMA KONUSU, SORUN VE AMAÇLAR
Kitle iletişim araçları, özellikle gazeteler ülkenin kültür,
ekonomi ve siyasal hayatıyla ilgili önemli toplumsal kurumlardır. Bu kurumlarla
ilgili bilgilerin toplanması, bunların değerlendirilmesi, kuramsal yapılara
bunların bütünleştirilmesi ve böylece kuramsal açıklamalarla bu kurumların
belli koşullardaki doğasının anlaşılması akademik bağlamda oldukça önemlidir.
Bu önem aynı zamanda, medyayla ilgili toplumsal politikaların belirlenmesi,
sorunların anlaşılması ve geçerli çözüm önerilerinin getirilmesinde de kendini
gösterir. Dolayısıyla hem akademik hem de yönetimsel bağlamlarda veri toplama
ve değerlendirme, özlüce araştırma yapma kaçınılmaz olmaktadır.
Türkiye’de gazetecilik üzerine yapılan araştırmalar giderek
artmaktadır, fakat gazetecilikte bilim iletişimi konusunda temeli oluşturacak
yapılmış bir çalışma yapılmamış bulunmaktadır. Bu çalışmanın konusu, özellikle
ABD’de medyasında uzun zamandan beri olan ve Türkiye’de de yapıldığı halde
şimdiye kadar pek önem verilmeyen bilim iletişiminin, Türkiye’de gazeteciliğin
yapısı ve bilim iletişiminin bu yapı içinde yerinin incelenmesini içermektedir.
Bu araştırma bilimsel ve yönetimsel bağlamlarda, aşağıdaki
amaçlara, olası fayda ve sonuçlara sahiptir:
Bilim haberlerinin üretim biçimleri, bu kuruluşların sermaye
ve ortaklık yapıları, altyapı koşulları mali yapıları, profesyonel kadroları
gibi yapısal özellikleri ile ilişkilidir. Bu nedenle bu kuruluşların, bilim iletişimi
bağlamında bir envanterinin oluşturulması, bilim gazeteciliği ile ilgili
yapılacak çalışmalar için temel bilgileri sağlayacaktır.
Bilim gazeteciliği ile ilgili imkanların tanınması
programların oluşturulmasında temel teşkil edecektir.
Araştırma bu güne kadar ciddi verilere dayandırılamayan
Türkiye’de gazeteciliğin yapısını ortaya çıkaracak, bu yolla bu alanda çalışmak
isteyenlere temel teşkil edecektir.
Türkiye’de gazeteciliğin içinde bulunduğu koşulları
tanımlamak bu alanda gereksinimlerin tespiti ile birlikte yeni projeleri
imkanlı kılacaktır.
Bu çalışma gazetecilik alanında lisans üstü çalışmalar
içinde temel veri kaynağı olacaktır. Bu alanda yapılan çalışmalar bu tür çalışmaların
üstüne inşa edilecektir.
Bugüne kadar basının örgüt ve sermaye yapısı, üretim
süreçleri ile ilgili araştırma ve bilgi yetersizliği, konu ile ilgili sağlıklı
kamusal politikaların oluşturulmasına izin vermemiştir Çalışma hem basının nicel ve nitel
özelliklerinin tespiti hem de bu çalışma içinde oluşacak veri tabanının bu
alanda politika geliştirecek kurum ve kuruluşlar, araştırmacılar için bir tür
envanter içeren bir kaynak esere dönüştürülecektir.
Türkiye’de yayın kuruluşlarının yapıları hakkında sağlıklı
bir veritabanı da yoktur. Bu çalışma TÜBİTAK tarafından yürütülecek “Bilim
İletişimi” çalışmalarına bu bağlamda ilk başlangıcı oluşturacaktır.
Yerel basının nicel bilgilerinin ve araştırma verilerinden
analiz ile elde edilen bulguların bir kitap içinde toplanmasıyla bu alanda
kaynak eser yaratılacaktır.
Yukarıdaki ve kuramsal tartışma ve ilgili incelemelerde ayrıntılandırılan
gerekçelerle belirlenen araştırma konusu, amacı, fayda ve sonuçlara bağlı
olarak tasarlanan araştırmada aşağıdaki sorunlar üzerinde duruldu:
1. Gazetelerin genel
yapısı: Şirketin türü, ortaklık ve sermaye yapısı, üretimden dağıtıma kadar
olan ürün üretimi aşamalarında var olan teknik olanaklar, gazetenin periyodu,
tirajı, nerelere ve nasıl dağıtıldığı, çalışan personel ve personelin niteliği gibi
faktörler belirlendi.
2. Bilim iletişimi
kadrosunun temel doğası: Bilim haberleri üreten kadronun varlığı veya
yokluğu, bunun nedenleri, varsa sayısı, uzmanlığı ve eğitim durumu saptandı.
3. Bilim iletişimi
üretiminin temel doğası: Gazetelerin bilim iletişimine ne kadar yer verdiği
ve nedenleri, hizmeti nasıl verdiği, bilim eki hazırlaması veya hazırlamamasının
nedeni, bilim haberine kimin nasıl karar verdiği, bilim iletişiminde üzerinde
durulan konular ve haber kaynakları belirlendi.
