irfan erdogan
Örgütlenme ve Kontrol
Görünüşte internetin merkezi bir örgütlenme biçimi ve kontrolü yoktur. Aslında internet şebekelerinin örgütlenmesi kapitalist ekonomik, kültürel ve siyasal yapısının serbest-pazar imajını taşıyan özelliklerini taşır; kapitalist özel mülkiyet dünyasının egemenliğinin bir ifadesidir. Üretim ve dağıtım kapitalist firmaların kontrolü altındadır; dijital içerik emtiadır ve entelektüel mülkiyet haklarını beraberinde getirir. Google, Facebook ve Twitter özeldir ve, aynı zamanda, özel şirketler ve devletin istihbarat kurumları için bilgi toplama kaynağıdır.
Amerika’da internet, “military-industrial complex” denen pentagon ile savaş endüstrisi işbirliğinin yönetim amacına uygun şekilde örgütlenerek başlamıştır: Eski Roma İmparatorluğu’nun iletişim, savaş ve ticaret yolları ağının bilgisayar teknolojisiyle geliştirilmiş biçimidir. Özel kullanıma açılmasıyla birlikte, çoklu maddi amaçların ve çıkarların, bunlara bağlı düşüncelerin, farklı kişi, kuruluş ve örgütlerin bulunduğu küresel pazara genişlemiştir. İnternet pratikte uluslararası şirketlerin kontrolü ve yönetimi altındadır. İnternet ağı hizmeti veren şirketler, hattı kapattığı an veya kısıtladığı an, çoğulcu demokratik iletişim ve dünyayla haberleşme uydurularının hayal olduğu ve gerçek örgütleyen ve kontrol eden gücünü kimlerin elinde olduğu gerçeği ortaya çıkar.
Dev medya, telekomünikasyon ve bilgisayar firmaları, bankalar ve devletlerin interneti kontrolü birkaç yolla olmaktadır:
(1) İletişim teknolojisine ve yazılım üretim araçlarına sahip olan (IBM, Microsoft), şebeke kurma ve şebeke kontrolünü yapan (America Online, CommerceNet, NetMarket, Prodigy, MCI, Superonline, Facebook ve Twiter gibi) şirketler, bilgisayar ve internet dünyasını örgütleyen ve bu dünyada onbinlerce firmaya ve diğer kullanıcılara servislerini sunarak internetten en çok gelir sağlayan ekonomik gücü oluştururlar. İnternette CNN ve ABC gibi uluslararası medya firmaları, Sage, Elsevier ve News Ltd gibi basımevi şirketleri, AT&T, Vodafone, Telefonica ve AmericaMovil gibi telekomünikasyon firmaları yer alırlar. İnternette masa üstü yayıncılığı, reklamcılık, halkla ilişkiler ve grafik sanatları gibi alanlarda yeni örgütler çıkmaktadır. "WEB MALL" yoluyla firmalara hizmet verilmektedir. CommerceNet firmaları şebekelerle birbirine bağlayarak elektronik ticareti teşvik ederler. NetMarket firmalara internette reklam sunar. Elektronik alışveriş merkezlerinin sayısı Türkiye’de de hızla artmaktadır. Eğlence ve enformasyon endüstrileri internette paralı hizmeti abonelikle yaygınlaştırmaktadır. Değerli emtia olan bilgiye ulaşım “parayı verene” açıktır.
(2) Şebekeleri direk satış ve dağıtım aracı olarak kullanarak üretilen malları satmak: Bu tür kullanım en az üç ana türde olmaktadır.
(a) En yaygın olan iletişim, tv, gazete, kitap ve haber ajansları gibi iletişim firmalarının kullanımıdır. AP, CNN ve PCWeek gibi uluslararası şirketlerin hepsi yoğun bir şekilde internettedirler. Her uluslararası film şirketi klipler ile görüntülü promosyonlar yapmaktadır. Newsweek gibi elektronik magazincilik yaygınlaşmaktadır. Gazetelerin reklam servisini internetle yürütmesi de giderek artmaktadır.
(b) Hızla yayılmaya başlayan ikinci tür ise, elektronik süpermarketler ve süper-dükkanlardır. Üreticilere ve tüketicilere cyber-alışveriş olanağı sağlayan süper-dükkanlar/marketler 24 saat açıktır.
(c) Rehberler, ticari ve ekonomik indeksler, firmalar hakkında temel bilgi vererek firmalar arası iletişimi kolaylaştırmaktadır.
(3) Uluslararası bankalar kredi kartı yoluyla hem alışverişin olmasını sağlamakta hem de Wikileak’e yaptıkları gibi “istenmeyen güçlere” para veya yardım transferini engelleyerek, kapitalist sistemin güçlülerine tehlike olan akışı kontrol etmektedir.
Nasıl ki televizyon şirketleri programlarıyla kendilerine çektikleri izleyicileri rating biçiminde reklamcılara satarak para kazanıyorsa, internet hizmeti veren popüler web siteleri kendilerini kullananların sayısından geçerek kazandıkları güç sayesinde internette reklam vermek isteyen firmaları çekmektedirler ve bu durum gittikçe artacaktır. Siteler gelirlerini reklamdan elde ettikçe, içerikleri televizyonda olduğu gibi geniş kullanıcıyı çekecek biçimde şekillenmesi kaçınılmazdır.
